رباط زانو چيست؟
رباط‌ها ريسمانهای محکمی از بافتها هستند که مفصلها را در کنار هم نگه داشته و آنها را به استخوان‌های مجاور متصل می‌سازند.چهار نوع رباط در زانو داريم:
- رباط جانبی ميانی (MCL)
- رباط جانبی کناری (LCL)
- رباط ضربدری جلوئی (ACL)
- رباط ضربدری پشتی (PCL)
هرکدام از اين رباط‌ها يا ترکيبی از آنها می‌تواند کشيده شده و يا به طور جزئی يا کلی پاره شود.
چه چيز باعث آسيب‌ديدگی رباط جانبی شده و چه کسانی در خطر هستند؟
علل معمول پاره‌گی رباط زانو کشيدگی بيش از حد پا در هنگام ورزش يا آسيب‌ديدن هنگام تمرینات مبارزه‌ای است(همانند کاراته، تکواندو،بُکس).
رباط جانبی ميانی MCL در داخل مفصل زانو قرار دارد و به شما کمک می‌کند تا مفصل زانوی خود را محکم نگه داريد. اين رباط با فشار دادن، چرخاندن و ضربه‌زدن آسيب می‌بيند. اکثر آسيب‌های کوچک MCL به خودی خود و طی چند هفته يا چند ماه جوش می‌خورد و البته از طريق استراحت کامل. اما آسيب‌های جدی اغلب نيازمند عمل جراحی هستند.
درست مثل MCL ، رباط جانبی کناری LCL به شما کمک می‌کند تا مفصل زانوی خود را محکم نگه داريد اما اين رباط در طرف بيرونی مفصل زانو قرار دارد. اکثر آسيب‌های کوچک LCL نيز به خودی خود طی چند هفته يا چند ماه جوش می‌خورد، البته اگر استراحت کامل رعايت شود. اما آسيب‌های جدی نيازمند عمل جراحی می‌باشد.
معمولا با آسيب‌دیدگی LCL به رباط ديگری نيز در همان زمان آسيب می‌رسد. در اکثر حالات، آسيب‌های LCL خطر کمتری از ساير آسيب‌های بافتهای زانو نظير رباط‌های ضربدری دارد. هر چند در موارد جدی رباط می‌تواند بطور جزئی يا کلی پاره شود.
ضربه به زانو يکی از علل رايج آسيب‌ديدگی LCL است اما آسيبی که چرخش سبب آن باشد ممکن است منجر به صدمه و زيان شود. معيوب شدن LCL يکی از آسيب‌های رايج در ورزش است.
علايم و پيچيدگی‌های صدمات رباط‌های جانبی چيست؟
صدمه به MCL باعث شکننده شدن لبه داخلی زانو شده و در بعضی موارد نيز ممکن است منجر به تورم شود. پاره‌گی جزئی يا کلی نيز باعث تورم و درد شديد خواهد شد.
صدمه به LCL درد و شکننده شدن را در سطح خارجی زانو به همراه دارد و ممکن است باعث تورم نيز بشود.
چگونه يک پزشک آسيب‌ديدگی‌های رباط‌های جانبی را تشخيص می‌دهد؟
اگر بعد از صدمه ديدن زانويتان در تمرين، ورزش يا تصادف، تورم یا درد داشتيد هر چه سریعتر به پزشک مراجعه کنید.
پزشک با خم کردن قسمت پايينی پای شما به داخل، زانوی شما را برای آسيب ديدگی LCL چک می‌کند. اگر قسمت پايينی پای شما بطور غيرعادی به داخل خم نشد و اگر آسيب LCL هم وجود داشته باشد بسيار جزئی خواهد بود ولی اگر پزشک بتواند قسمت پايينی پای شما بيش از معمول به داخل خم کند ممکن است رباط زانوی شما بطور جزئی يا کلی پاره شده باشد.
تست‌های ديگری برای صدمات LCL و MCL :
- رادیوگرافی با اشعه X
- تست MRI ( تصوير برداری با ارتعاشات مغناطيسی)
چه عواملی باعث آسيب‌ديدگی رباط‌های ضربدری شده و چه کسی در خطر است؟
رباط ضربدری جلوئی ACL، از انتهای پشتی استخوان ران تا بالای جلوی استخوان ساق پا کشيده شده است و رباط ضربدری پشتی PCL نيز از انتهای جلوی استخوان ران تا بالای پشت استخوان ساق پا کشيده شده است. آنها طوری از روی هم عبور کرده‌اند که يک X، شکل گرفته است.
اين رباط‌ها می‌توانند از راه‌های زير آسيب ببينند:
- ايستادن ناگهانی، خصوصاً هنگام دويدن
- تعويض مسير هنگام دويدن، چرخيدن و يا فرود آمدن از يک ارتفاع
- دويدن در سرازيری
- چرخاندن زانو
- کشيدن بيش از حد مفصل زانو به راست يا چپ
- ضربه زدن به زانو
PCL مقاديری ازACL است. پس کمتر مستعد آسيب‌ديدگی و صدمه است. اما از سوی ديگر صدمات ACL، يکی از رايج‌‌ترين آسيب‌ديده‌گی‌های زانو در هنگام ورزش است.
علائم و پيچيدگی‌های صدمات رباط‌های ضربدری چيست؟
وقتی شما به ACL خود صدمه می‌زنيد، معمول است که صدای آشکار يک ضربه ناگهانی را بشنويد و يا ممکن است احساس کنيد که چيزی داخل زانوی شما شکسته شد و از ديگر علائم آن:
- تورم
- زانوئی سُست که راه رفتن شما را مشگل می‌سازد
- قفل شدن زانو در حين حرکت
- درد و شکنندگی
در آسيب‌ديدگی PCL معمولاً صدائی را که هنگام آسيب ديدن ACL می‌شنويد به همراه ندارد، اما ساير علايم صدمات PCL شبيه علائم صدمات ACL است.
چگونه يک پزشک آسيب‌ديدگی رباط‌های ضربدری را تشخيص می‌دهد؟
پزشک با کشيدن قسمت پايينی پای شما به جلو، هنگامی که ران شما آرام و ساکن است زانوی شما را برای آسيب‌ديدگی ACL تست می‌کند.
اگر زانوی شما سُست به نظر رسيد، معمولاً دليل و علامتی است بر آسيب‌ديدگی ACL برای تست کردن آسيب‌ديدگی PCL، ممکن است از شما خواسته شود تا به پشت دراز بکشيد، بعد پاهای خود را طوری بلند کنيد که ران‌های شما مستقيماً به طرف بالا اشاره کنند، همچنين زانوهای شما در يک زاويه قائمه خم شوند. اگر قسمت پايينی پای شما به سمت زمين خم شد احتمالا PCL زانوی شما پاره شده است.
ممکن است پزشک، بطور آرام روی کاسه زانوی شما فشار وارد کند تا وجود مايع داخل مفصل زانويتان را احساس کند خصوصاً وقتی که زانوی شما شديداً متورم شده باشد.
و ساير راهها تشخيص شامل:
- رادیولوژی با اشعه اشعه X
- تست MRI ( تصوير برداری با ارتعاشات مغناطيسی)
راه درمان آسيب‌ديدگی‌های رباط زانو چيست؟
اين درمان معمولاً شامل فيزيوتراپی و يک سری تمرينهای مخصوص می‌باشد. گاهی اوقات نيز يکی سری روشهای درمانی خيلی راحت‌تر تجويز می‌گردد. اگر MCL تنها رباطی است که دچار آسيب‌ديدگی شده، معمولاً نيازی به عمل جراحی نيست. اما اگر ساير رباط‌های شما نيز آسيب ديده‌اند ممکن است مداوای شما نيازمند عمل جراحی باشد. هر چه شما فعالتر و جوانتر باشيد، شانس شما برای موفقيت‌آميز بودن عمل جراحی بعد از آسيب‌ديدگی رباط بيشتر است. ممکن است شما قادر باشيد که همان روز بعد از عمل زانو به خانه باز گرديد اما شاید مجبور شوید به مدت يک هفته يا بيشتر از عصای زير بغل استفاده کنيد اما ورزشکاران معمولاً 9ماه بعد از عمل جراحی به فرم ورزشی خود باز می‌گردند.
پیشگیری
بيشتر آسيب‌ها و صدمات به رباط‌های زانو غيرقابل پيشگيری است چون برخوردهای سخت و محکم بخشی ثابت از هر ورزشی است، مثل فوتبال و راگبی. ورزشکاران به خاطر حرکات فعال و شديدی مثل پريدن و چرخيدن که قسمت‌های مهم هر ورزشی هستند بيشتر در معرض خطر هستند.
برای کاهش خطر آسيب‌ديدگی رباط زانو:
- به طور مداوم و با قاعده تمرين کنيد تا ترکيب خود را ثابت نگه داريد
- قبل از شروع فعاليت، با نرمش بدنتان را گرم کنيد
- زانو بند بسته و محافظ‌های مناسب بپوشيد
- از تکنيک‌های مناسب برای فعاليت خود استفاده کنيد
- کفش مناسب لايه دار به پا کنيد
- روی سطوح مناسب تمرين کنيد
راه‌های مراقبت
مداوا به وسيله کمک‌های اوليه درست در همان لحظه آسيب‌ديدگی رباط است. از دستورات RICE پيروی کنيد:
- با جلوگيری از حرکت مفصل آسيب ديده، آنرا ساکن و بی حرکت قرار دهيد.
- کيسه‌های يخ يا کمپرسورهای سرد بايد برای کاهش تورم زانو مورد استفاده قرار گيرند.
- مفصل را با باندپيچی کردن (با باند قابل ارتجاع) و محافظ، فشرده نگه داريد، باند را محکم ببنديد نه سفت.
- مفصل را با نگه داشتن آن بالای قلبتان بالا ببريد خصوصاً در هنگام خواب.
- در اولين روز آسيب‌ديدگی روی محل آسيب ديده به مدت 15 دقيقه يخ بگذاريد و به مدت 15 دقيقه يخ را برداريد. اين عمل را چند بار و در طول روز انجام دهيد.
- دراز بکشيد و زانو را در موقعيت بالا نگه داريد از خم کردن مفصل يا فشار آوردن روی آن اجتناب کنيد تا درد و ورم فرو نشيند.
- يک مسکن و يا ضدالتهاب مثل آسپرين يا ایبوپروفن می‌تواند به شما کمک کند.
کلام آخر
اکثر رباط‌های زانو کاملاً جوش می‌خورند و يا تحرک و پويايی خود را دوباره بعد از عمل جراحی به دست می‌آورند. هر چند ممکن است رباطی هم کاملاً جوش بخورد ولی منجر به يک ضعف طولانی در آن مفصل شود. متاسفانه وقتی رباط شما يکبار آسيب ببیند برای آسيب‌ديدگی بعدی مستعد خواهد بود حتی اگر شدت فعاليت اين بار کمتر هم باشد.
منبع : شیتوریو کاراته
