اگر قرار باشد یك بیماری استخوانی درد مشترك جامعه ما لقب بگیرد آن بیماری می‌تواند آرتروز مفاصل باشد. حتما در اطراف خود زنان و مردان زیادی را دیده‌اید كه از درد زانو شكایت دارند و هنگام بالا رفتن از پله‌ها مدام ناله می‌كنند. این بیماران عمدتا آرتروز دارند.بیماری آرتروز یكی از شایع‌ترین مشكلات مفاصل در بین خانم‌های ایرانی است كه البته بیشتر در سنین بالا بروز می‌كند.
آقای دكتر ابتدا بفرمایید آرتروز چیست و چه بخش‌هایی از بدن را درگیر می‌كند؟
آرتروز یا استئوآرتریت شایع‌ترین بیماری از دسته التهاب مفاصل است. در این بیماری غضروف مفصل صدمه دیده و كم‌كم از بین می‌رود.آرتروز ممكن است هر مفصلی را درگیر كند اما مفاصل بزرگ كه وزن بدن را تحمل می‌كنند مثل مفاصل زانو و ران و ستون فقرات بیشتر در معرض ابتلا هستند.
اصلی‌ترین علایم این بیماری چیست؟
آرتروز علایم زیادی دارد ولی 3 علامت آن شایع‌تر و مشخص‌تر هستند؛ اولی خشكی پس از استراحت است، به این معنی كه گاهی اوقات وقتی مفصل به‌مدت طولانی بی‌حركت مانده باشد و بخواهد فعالیت كند درد خواهد داشت. شاید دیده باشید كه بیماران مبتلا به آرتروز زانو صبح‌ها كه از خواب بیدار می‌شوند به سختی راه می‌روند اما بعد از مدتی كم‌كم راه رفتنشان به حالت عادی بازمی‌گردد. خشكی مفاصل بعد از یك دوره طولانی عدم‌فعالیت بسیار شایع است ولی به ندرت بیشتر از نیم ساعت طول می‌كشد.
دومین علامت كاهش انطاف پذیری است؛ به‌همین دلیل بیماران مبتلا به آرتروز نمی‌توانند به‌راحتی مفاصل خود را خم و راست كنند و برای علامت بعدی هم می‌توان به درد در مفصل اشاره كرد. توصیه می‌شود كسانی كه بیشتر از دو هفته چنین علایمی را در مفاصل خود دارند حتما به پزشك مراجعه كنند.
چه اتفاقی می‌افتد كه كسی به آرتروز مبتلا می‌شود؟
ببینید علت ایجاد این بیماری هنوز به‌طور واضح شناخته نشده است ولی چند عامل وجود دارد كه می‌تواند زمینه‌ساز ابتلا به آرتروز باشد، یكی سن بالا است كه این بیماری معمولا در افراد بالای 40 سال دیده می‌شود. مورد دوم جنس، چون آرتروز در خانم‌ها بیشتر از آقایان بروز می‌كند ولی دلیل آن هنوز به‌درستی مشخص نشده است، مورد بعدی ناهنجاری‌های مادرزادی استخوانی و یا صدمه به مفصل است. آرتروز در ورزشكاران حرفه‌ای كه مدام در معرض ضربه خوردن هستند بسیار شایع است مثلا در فوتبالیست‌ها. صدمات غیرورزشی مثل تصادفات رانندگی هم زمینه را برای آرتروز مهیا می‌كند.
آیا چاقی هم در ابتلا به آرتروز تأثیر دارد؟
به نكته خوبی اشاره كردید. چاقی خطر ابتلا به آرتروز را افزایش می‌دهد. به‌طور كلی هرچقدر وزن بالاتر باشد مفاصل بزرگ (مثل زانوها) باید بار و فشار بیشتری را تحمل كنند و در نتیجه خطر ابتلا به آرتروز در آنها بیشتر می‌شود. چاقی حتی احتمال بروز آرتروز در دست‌ها را هم افزایش می‌دهد.
این بیماری چه عوارضی دارد؟
متأسفانه این بیماری با گذشت زمان بدتر می‌شود و هنوز درمان قطعی برای آن یافت نشده است اما با كمك برخی روش‌های درمانی می‌توان درد ناشی از این بیماری را كاهش داده و كیفیت زندگی بیمار را بهبود بخشید. حدود یك سوم بیماران مبتلا به آرتروز ممكن است دچار ناتوانی‌های شدیدی شوند. گاهی درد و ناراحتی مفصل آنقدر شدید می‌شود كه بیمار نمی‌تواند از آن مفصل استفاده كند.
به روش‌هایی برای كاهش درد و مشكل بیمار اشاره داشتید. این روش‌ها شامل چه مواردی هستند؟
در موارد بسیار شدید آرتروز جراحی تعویض مفصل توصیه می‌شود اما قبل از جراحی معمولا روش‌های مختلفی پیشنهاد می‌شود كه تا حد امكان كار به جراحی ختم نشود كه یكی از آنها استراحت دادن به مفصل دردناك است. بیمار باید در هر ساعت دست كم ده دقیقه به مفصل خود استراحت بدهد و سعی كند تاحد امكان فعالیت‌های بدنی خود را طوری تنظیم كند كه مفصل مبتلا كمتر فعال باشد. روش دیگر ورزش كردن است كه باید حتما با نظارت و اجازه پزشك انجام شود تا مشكل مفصل را تشدید نكند یا باعث بروز درد جدیدی نشود. ورزش‌های سبك و مفرح مثل پیاده‌روی و شنا بیشتر توصیه می‌شوند.
با ورزش كردن، عضلات اطراف مفاصل تقویت شده و ثبات مفصل افزایش پیدا می‌كند. البته ورزش كردن نباید باعث بروز درد در مفصل شود و اگر چنین اتفاقی رخ داد فورا ورزش را متوقف كنید. درافرادی كه اضافه وزن دارند كم كردن وزن باید حتما مدنظر قرار گیرد. البته رژیم گرفتن و ورزش كردن برای كاهش وزن باید تحت نظر پزشك انجام شود. برای كاهش درد ناشی از آرتروز هم می‌توان از كیسه یخ استفاده كرد. در اغلب موارد پزشك برای بیمار داروهای ضددرد و ضد‌التهاب تجویز می‌كند كه در كاهش درد مفصل مؤثر است.
كمی هم درباره روش‌های جراحی برای درمان آرتروز توضیح دهید.
ببینید این روش‌ها از پاكسازی فضای مفصلی تا تعویض كامل مفصل متفاوت هستند و جراح برحسب شدت بیماری از یكی از این روش‌ها استفاده می‌كند. بیماران توجه داشته باشند كه جراحی زمانی توصیه می‌شود كه درمان‌های دیگری كه به تعدادی از آنها اشاره شد مؤثر واقع نشده باشند و بیمار قادر به انجام فعالیت‌های عادی روزمره خود نباشد.
برای بیماران مبتلا به آرتروز چه توصیه‌هایی دارید؟
مهم‌ترین نكته برای بیماران مبتلا به آرتروز به‌كارگیری روش‌هایی است كه باعث كاهش درد و ناراحتی‌شان شود. مثل تمام بیماری‌های دیگر داشتن یك رژیم غذایی مناسب و سالم مفید خواهد بود. بیمار باید به حد كافی مواد مورد نیاز بدن خود را از طریق غذا تامین كند چون اگر تغذیه نامناسب باشد بدن هم ضعیف می‌شود و به تبع آن مقابله با بیماری دشوارتر می‌شود.
اگر پزشك برای شما داروی ضددرد تجویز كرده حتما سروقت آن‌را بخورید چون اگر درد شروع شود و بعد شما تازه مسكن مصرف كنید درد دیرتر و سخت‌تر كنترل می‌شود اما مصرف مرتب و طبق دستور پزشك باعث می‌شود شدت حملات درد كاهش یابد. سعی كنید از مفصل بیمار خود كمتر كار بكشید. مثلا اگر مفاصل انگشتان یك خانم مشكل دارد بهتر است از كیفی استفاده كند كه روی شانه می‌افتد نه كیفی كه باید با انگشتان دائما در دست گرفته شود. اگر دست شما مشكل دارد سعی كنید برای برداشتن اجسام از دست سالم خود بیشتر استفاده كنید تا فشار كمتری روی مفصل دردناك وارد شود. بیمارانی كه در مفصل زانو یا ران دچار مشكل هستند بهتر است درصورت صلاحدید پزشك از عصا موقع راه رفتن استفاده كنند.
سعی كنید بدنتان در هنگام راه رفتن یا نشستن، در وضعیت صحیحی قرار داشته باشد. آب درمانی، هم به‌عنوان ورزش و هم به‌عنوان عاملی جهت تصحیح وضعیت ایستادن و راه رفتن می‌تواند به شما كمك كند. پزشكتان شما را درباره وضعیت صحیح و غلط قرارگیری بدن راهنمایی خواهد كرد.
منبع : سیمرغ
