تعریف شانه منجمد
“شانه منجمد”، “شانه یخ زده“، “شانه فریز شده”، “چسبندگی شانه”، “فروزن شولدر” و “کپسولیت چسبنده” همگی اسامی یک بیماری است که در زبان انگلیسی به آن “Frozen Shoulder” یا “Adhesive Capsulitis” گفته می شود. در این بیماری، هم شانه دردناک می شود و هم دامنه حرکتی آن بطور قابل توجهی کاهش می یابد و بیمار نمی تواند دست خود را بالای سر و یا به پشت خود ببرد، یعنی شانه به “خشکی مفصل” (Stiffness) مبتلا می شود. در این بیماری کپسول شانه سفت، چروکیده و کوتاه شده و حجم داخل آن کاهش می یابد. کپسول شانه یک کیسه محکم است که از یک طرف سر استخوان بازو را در بر می گیرد و از طرف دیگر به لبه سطح مفصلی استخوان کتف، یعنی به لبه گلنوئید متصل می شود و با حرکات شانه، سر بازو داخل آن می چرخد.
میزان بروز شانه منجمد
2 % کل انسانها در طول عمر خود به این بیماری مبتلا می شوند. شایعترین سن آن سنین بین 40 تا 70 سالگی است. در زنها شایعتر بوده و بیشتر هم دست چپ را درگیر می کند. اگر یک شانه مبتلا گردد احتمال ابتلای شانه دیگر در سالهای آتی 50-6% است. در 14% از موارد دو طرفه، هر دو شانه با هم مبتلا می شوند.
درمان شانه منجمد
این بیماری خود به خود و بدون درمان بهبود می یابد. طول مدت بیماری بطور معمول 18-12 ماه است ولی ممکن است حتی تا 3.5 سال (42 ماه) هم طول بکشد؛ این مدت، از بیماری به بیمار دیگر و حتی از یک شانه به شانه دیگر فرق دارد و قابل پیش بینی نیست. برای کاهش درد بیمار و راحتی او، از داروهای ضد درد معمولی، فیزیوتراپی و ورزش درمانی هم استفاده می شود. البته فیزیوتراپی و ورزش درمانی کمک می کنند که مدت طولانی تری طول بکشد تا محدودیت حرکتی شدید شود، و اگر این درمانها زودتر شروع شوند ممکن است طول دوره بیماری کوتاهتر گردد. در 10% بیماران مقداری ناراحتی و محدودیت حرکتی دائمی باقی می ماند.
تزریق کورتون به مفصل شانه اگر در 5-4 ماه اول بیماری انجام شود مفید است و ممکن است تا سه بار هم تکرار شود. پس از این مدت اگر تزریق انجام شود به نظر می رسد که بی تأثیر باشد.
جراحی برای شانه منجمد
اگر درد و ناراحتی بیمار زیاد باشد و به اندازه کافی به درمانهای فوق پاسخ ندهد و یا مانع کار و خواب بیمار شود، باید جراحی گردد. جراحی آن سه نوع است و باید توجه کرد که پس از جراحی هم باید مدتی فیزیوتراپی و ورزش درمانی کرد که هم علائم رفع گردند وهم مانع انجماد دوباره شانه شود؛ در هر صورت جراحی باعث می شود که بیماری خیلی سریعتر از بین برود.
انواع جراحی برای شانه منجمد
1) مانور شانه، یا حرکت دادن (دستکاری Manipulation) زیر بیهوشی
در این روش پس از بیهوشی، شانه بیمار در تمام جهات کشیده و چرخانده می شود تا دامنه حرکتی طبیعی بدست آید و معمولاً پس آن یک تزریق کورتون به مفصل شانه انجام می شود. یکی از خطرات این روش، هرچند با امکان ناچیز، شکستگی استخوان بازو حین مانور چرخاندن آن است.
2) جراحی باز
این یک روش قدیمی است و امروزه کمتر استفاده می شود. در این روش با برش جراحی باز، کپسول سفت شده شانه بریده و آزاد می شود. بخصوص اگر شانه منجمد پس از جراحی های قبلی شانه رخ داده باشد، ممکن است از روش جراحی باز برای درمان آن استفاده شود.
3) جراحی آرتروسکوپیک
این روش به غلط به روش لیزری مشهور است. آزادسازی کپسول مفصلی با این روش یک روش کم عارضه ای است که طی سالهای اخیر رایج شده و نتایج خوبی هم داشته است. طی این عمل ممکن است کمی مانور شانه هم برای آزاد سازی بهتر کپسول شانه انجام شود.
کدام روش جراحی بهتر است؟
هر کدام از روشهای فوق مزایا و معایبی دارند. امروزه به نظر می رسد که روش آرتروسکوپیک، بهترین روش باشد. معمولاً جراح برحسب شرایط بیمار و توانایی و امکانات خود، یکی سه روش جراحی فوق را انتخاب و به بیمار پیشنهاد می کند. مثل هر عمل جراحی دیگری، اینجا هم موفقیت عمل 100% نیست و پزشک نباید قول بهبودی 100% به بیمار بدهد. در مجموع موفقیت اعمال جراحی برای شانه منجمد 90% در نظر گرفته می شود.
درمان
اصول کلی
– بررسی های تشخیصی ممکن است شامل رادیوگرافی (آرتروگرافی ) با (ام. آر.آی) شانه باشد.
– درمان ممکن است شامل حرکت دادن اجباری شانه برای رفع چسبندگی ها باشد. این درمان در بیمارستان یا یک مرکز جراحی سرپایی و زیر بیهوشی عمومی انجام می گیرد.
– آویختن دست به گردن با استفاده از یک پارچه ممکن است ناراحتی بیمار را تخفیف دهد.
– به کار بردن گرما و گرما درمانی بر روی محل درگیری (با کمپرس گرم یا بالشتک گرم کننده ) به تخفیف درد کمک می کند.
– در موارد برخی بیماران کمپرس یخ ممکن است سودمندتر باشد. در موارد شدید ممکن است جراحی به منظور رفع چسبندگی ها یا ترمیم کپسول مفصلی ضرورت یابد.
داروها
داروهای ضدالتهابی غیراسترویید
تزریق کورتون و مواد بیحس کننده موضعی به داخل مفصل برای کاهش درد و التهاب
برای درد خفیف استفاده از داروهای بدون نسخه ، نظیر آسپیرین ممکن است کافی باشد.
فعالیت
درمان فیزیکی و نرمش های غیرفعال شانه
پس از بهبود علایم هرچه سریعتر فعالیت های طبیعی خود را از سر بگیرید.
رژیم غذایی
رژیم خاصی نیاز نیست . استفاده از مکمل های ویتامینی و مواد معدنی کمک کننده نیست مگر اینکه بیمار قادر به دریافت رژیم غذایی تعادل طبیعی نباشد.
در این شرایط به پزشک خود مراجعه نمایید
اگر شما یا یکی از اعضای خانواده تان دارای علایم جمود شانه باشید.
بروز درد پایدار شانه که نشان دهنده احتمال بورسیت یا تاندونیت است .
اگر دچار علایم جدید و غیرقابل کنترل شده اید. داروهای تجویزی ممکن است با عوارض جانبی همراه باشند.
منابع: وبلاگ دکتر نخعی، وبلاگ دکتر دقاق زاده
