«مامان! تو رو خدا امروز دیگه نگو پام درد می‌کنه. بچه‌ها همه با مادراشون میان خرید ولی ما همیشه تنها می‌ریم. چرا این طوریه؟ ببین زن‌های پیرتر از تو چه طوری تو خیابان راه می‌رن. اون وقت تو همش می‌گی آرتروز دارم، آرتروز،آرتروز،اه!چه قدر از این کلمه بدم میاد. چرا فقط تو؟ بقیه چی کار می‌کنند؟ از وقتی یادمه تو این دردو داشتی.» …
از آن جا که آرتروز شایع‌ترین بیماری مفصلی است همه با نام آن آشنا هستند حتی اگر تعریف واقعی این بیماری را ندانند. در واقع، آرتروز یك بیماری مفصلی است كه در آن غضروف مفصلی آسیب دیده و تخریب می‌شود. در نتیجه استخوان نزدیك مفصل تغییراتی پیدا كرده و برجستگی‌های كوچك استخوانی به نام استئوفیت در اطراف آن به وجود می‌آید. بعضی‌ها این بیماری را به ساییدگی مفصل و برخی آن را به نام استئوآرتریت می‌شناسند. این بیماری اغلب در دهه دوم و سوم زندگی شروع می‌شود و در سن 70 سالگی همه افراد كمابیش آن را تجربه خواهند كرد. هرچند که این بیماری شیوع فراوانی دارد ولی می‌توان در بسیاری از موارد، تنها با یک تمهید بسیار ساده یعنی داشتن تغذیه سالم آن را پیشگیری كرد.
تغذیه خوب
به نظر می‌رسد در آرتروز برنامه غذایی از طریق سیستم ایمنی اثر می‌کند تا جایی که برای پیشگیری یا تعدیل اثرات این بیماری، یکی از مواردی که توصیه می‌شود حذف یا تعدیل موادغذایی سازنده ترکیبات زمینه‌ای تحریک التهابات و استفاده بیشتر از مواد کاهش دهنده التهابات است.
بنابر تاکید دکتر سید ضیاءالدین مظهری، متخصص تغذیه و رژیم درمانی، غذاهایی که دارای اسیدهای چرب امگا3 هستند (ماهی‌ها، روغن گردو، کتان و سویا) و کاهش دریافت غذاهایی که دارای اسید آراشیدونیک هستند (پیه گاو، گوشت قرمز، فرآورده‌های گوشتی مثل سوسیس و كالباس و جگر) توصیه می‌شود.استفاده کافی از منابع غذایی حاوی آنتی‌اکسیدان‌هایی نظیر ویتامین‌های E ، C، بتا کاروتن، ویتامین D ، ریزمغذی‌هایی مثل سلنیوم، روی و منیزیم و سایر مواد معدنی که در ساختمان استخوان‌ها وجود دارند مثل کلسیم و فسفر که در دانه‌ها و مغزها به وفور یافت می‌شوند، همچنین شیر و لبنیات کم چربی، سبزی و میوه به ویژه آنهایی که دارای ترکیبات اگزالات و فیتات نیستند از دیگر توصیه‌های رژیمی‌است که این متخصص تغذیه پیشنهاد می‌کند.
در همین رابطه جایگزین کردن غذاهای مملو از انواع گوشت‌های قرمز و سفید به جز آبزیان و رژیم‌های تهیه شده از منابع گیاهی و تکمیل آنها با شیر یا ماهی فرپز، کبابی یا بخار پز، بدون سرخ کردن در روغن نیز می‌تواند بسیار مفید واقع شود. از جمله غذاهای دیگری که متخصصان تغذیه استفاده از آنها را تاکید می‌کنند منابع حاوی گلوکزآمین و کندورایتین است که از غذاهای حاوی کلاژن مثل استخوان‌ها و غضروف‌های حاوی ژلاتین فراهم می‌شوند. مواد غذایی نظیر پاچه، پای مرغ و قلم است که خوشبختانه در حال حاضر در کشور ما سوپ‌های تهیه شده از آنها به عنوان یک غذای سنتی و مناسب به کار برده می‌شود.
كلید طلایی
سرلوحه اقدامات تغذیه‌ای درهر دو جنس (زن و مرد) و در هر سنی، کاهش تدریجی اصولی و علمی‌اضافه وزن و چاقی‌هایی است که در هر درجه از پیشرفت قرار دارند. بنابراین، درمان و پیشگیری این بیماری پیر و جوان نمی‌شناسد و با رعایت برخی از اصولی که دکتر مظهری پیشنهاد می‌کند یعنی یک رژیم غذایی متعادل، متناسب و متنوع (با توجه به مقدار انرژی مورد نیازفرد) با در نظر گرفتن سن، جنس، وضعیت فیزیولوژیکی، قد و وزن و فعالیت‌های بدنی و زمینه‌های ژنتیکی به طور کلی می‌توان با کاهش میزان كالری دریافتی روزانه به میزان 250 یا 350 حداکثر تا 750 کیلو کالری، از شدت بیماری کم کرد یا در برخی از موارد بروز این بیماری را به تاخیر انداخت.
مشکل لاغری
تا به حال دیده اید فردی لاغر به آرتروز دچار شده باشد؟ قطعاً بله. البته شاید با این پاسخ، افراد لاغر مبتلا به آرتروز شاکی بشوند. در توضیح این مساله دکتر مظهری می‌گوید:«این موضوع به این معنا نیست که افراد لاغر از دسترس آرتروز در امان هستند بلکه مفهوم این جمله داشتن یک رژیم غذایی درست است. زیرا افراد لاغری که وزن‌شان متناسب با قدشان نیست نیز احتمال دارد به آرتروز مبتلا شوند. بنابراین، یک رژیم متعادل و درست برای تعدیل وزن به مفهوم کم کردن وزن و لاغر شدن نیست بلکه رعایت اصولی، علمی و متعادل رژیم غذایی اصل هر اقدام محسوب می‌شود.»
حساسیت به غذا
آرتروز یك بیماری پیشرونده و مزمن است که بهبودی قطعی ندارد. به نظر می‌رسد در بسیاری از موارد، اولین مرحله اصلی در درمان آرتروز، رساندن وزن به حد ایده‌آل است. وزن اضافی باعث ایجاد فشار روی مفاصل و در نتیجه تشدید عوارض آرتروز می‌شود. دکتر مظهری در این رابطه با اشاره به مواد غذایی حساسیت‌زا می‌گوید: «10 تا 35 درصد مبتلایان به آتروز به نوعی به یکی از انواع مواد غذایی مصرفی حساسیت دارند. به این ترتیب که 4 تا 10 ساعت پس از مصرف ماده غذایی که به آن حساسیت دارند عوارض بیماری‌ها گسترش و شدت پیدا می‌کند.
بنابراین، شناخت و حذف این مواد از رژیم غذایی اهمیت زیادی دارد.» البته از آنجا که آمارها نشان داده‌اند40 درصد از مبتلایان به این بیماری، به درجات مختلفی به سوء تغذیه مبتلا هستند، به رغم توصیه بالا باید دقت شود که این گروه اخیر دچار کمبود یا عدم تعادل مواد مغذی دریافتی مختلف چه در بعد بیش خوری و چه در بعد کم خوری و عدم تعادل مواد مغذی نشوند زیرا در صورت این اتفاق رفع کمبود آنها مهم است.
آرتروز دارید؟ این غذاها را نخورید
دکتر مظهری مصرف چربی‌های اشباع، روغن‌های هیدروژنه یا جامد، غذاهای پرچرب و سرخ کرده و شکر را توصیه نمی‌کند چرا که این مواد غذایی با ایجاد اسیدیته بالای محیط داخلی مفاصل، باعث درد بیشتری در مفاصل و در نتیجه التهابات آنها می‌شوند. وی در ادامه در صورت امکان، حذف موارد زیر را در کاهش شدت بیماری آرتروز موثر می‌داند:• مهارکننده‌های جذب کلسیم نظیر گوشت قرمز، لبنیات، تخم مرغ، الکل، قهوه، اکثر شیرینی‌جات و نمک اضافی• غذاهای دارای اگزالات بالا مثل اسفناج، زغال اخته، آلوها و ریواس• غذاهای ایجادکننده تورم مانند، تمامی چربی‌های حیوانی، لبنیات، دانه‌های چرب، کره گیاهی
منبع : سیمرغ
