فیزیوتراپی یکی از زیرشاخه های علم توانبخشی می باشد که به افراد آسیب دیده و ناتوان کمک می کند تا بر مشکلات خود فائق آیند و بتوانند کارهای روزمره خود را انجام دهند.
فیزیوتراپی شیوه ای از درمان بیماری ها و اختلالات عصبی، ماهیچه ای و اسکلتی است که با استفاده از تجهیزات مکانیکی، گرما یا برق و با استفاده از وسایل کمک توانبخشی مانند واکر و عصا، شیوه های درمان توانبخشی را بر روی افراد پیاده می کند.
فیزیوتراپ فردی است که این کار را انجام می دهد و ارتباط نزدیکی با پزشک متخصص معالج بیمار دارد.
این وظیفه فیزیوتراپ است که با بررسی علایم بیماران و وضعیت سلامتی آنها، مشکل بیمار را تشخیص داده و طبق درخواست ونظر پزشک متخصص کار خود را آغاز کند.
فیزیوتراپیست برنامه های توان بخشی را بر روی بیماران در طی جلسات مختلف انجام می دهد و روند پیشرفت بیمار در طی جلسات مختلف را بررسی می کند و به پزشک معالج بیمار فیدبک میدهد.
فیزیوتراپی نوعی درمان است که با صبر و حوصله آمیخته شده است.
اهمیت فیزیوتراپی شانه
شاید کمتر رشته ای در پزشکی و بخصوص ارتوپدی باشد که به اندازه رشته جراحی شانه به فیزیوتراپی وابسته باشد. بسیاری از بیمارانی که درد شانه دارند، برای درمان قطعی و یا درمان قبل از عمل برای آماده سازی جهت جراحی، باید فیزیوتراپی شوند و تقریباً تمامی بیمارانی که شانه آنها جراحی می شود، بعد از عمل باید مدتی فیزیوتراپی شوند تا روند درمانی آنها کامل شود.
خیلی از بیماری های شانه هستند که جراحی لازم ندارند و درمان اصلی آنها فیزیوتراپی است. اصولاً و به طور کلی اگر درد شانه جراحی نخواهد، درمانش سه قسمت عمده دارد: 1) رعایت کردن و پرهیز از بردن دست به وضعیتی که مضر است، 2) فیزیوتراپی و 3) دارو که در اغلب بیماریهای شانه نقش کمکی و بسیار کمی دارد و معمولاً هم یک مسکن معمولی است و داروهای گرانقیمت خارجی تحت عنوان غضروف ساز، نرم کننده مفاصل و … تأثیری ندارند.
گاهی فیزیوتراپی می تواند بیمار را کامل درمان کند، مثلاً در موارد ابتدایی پارگی تاندون شانه (روتاتور کاف) که هنوز تاندون پاره نشده ( به نام سندرم ایمپینجمنت Impingement Syndrome )، این سه درمان با یکدیگر، اگر حدود سه ماه مداوم ادامه یابند تقریباً 60 تا 70 درصد بیماران درمان می شوند و نیاز به جراحی نخواهند داشت.
گاهی بیمار نیاز به جراحی دارد ولی شانه اش آماده جراحی نیست، مثلاً تاندون روتاتور کاف شانه اش پارگی کامل دارد ولی شانه اش خیلی خشک و دامنه حرکتی آن محدود است که در این شرایط باید مدتی فیزیوتراپی کند تا شانه اش نرم شود، یعنی دامنه حرکتی اش بیشتر شود تا آماده جراحی گردد.
در اکثریت اعمال جراحی شانه، پس از عمل، خطر خشکی (Stiffness) مفصل شانه وجود دارد و باید با تمرینات ورزشی و فیزیوتراپی مانع خشکی مفصل شد. معمولاً پس از اعمال جراحی شانه، تا مدتی عضلات شانه دچار کم کاری و ضعف هستند که باید با تمرینات ورزشی و فیزیوتراپی بهبود یابند.در حقیقت اگر به نظر برسد که بیمار بعد از عمل جراحی به هر دلیلی تمرینات ورزشی و فیزیوتراپی مربوطه را انجام نخواهد داد، خیلی از اعمال جراحی روی شانه او منجر به شکست شده و در چنین شرایطی معمولاً جراحان از انجام این اعمال جراحی پرهیز می نمایند.
شرایط درخواست فیزیوتراپی شانه
اینطور نیست که پزشک اگر به هر دلیلی ، علت بیماری شانه را تشخیص نداد، برای بیمار فیزیوتراپی بنویسد تا شاید از جایی کمکی برسد و بیمار درمان شود!!!، بلکه شرح حال دقیق و کاملی از بیمار و بیماری او می گیرد، سپس او را کامل و از روی حوصله معاینه می کند، بعد از آن عکس ساده و سپس سایر موارد کمکی مثل MRI ، CT Scan و … را بدقت بررسی می کند و در نهایت به تشخیص می رسد و آنوقت است که اگر لازم باشد، فیزیوتراپی درخواست می نماید.
پزشک در برگه درخواست فیزیوتراپی، شرح کوتاهی از وضعیت بیماری و تشخیص خود را قید می کند و بعد از آن دقیقاً می نویسد که از فیزیوتراپ چه می خواهد، مثلاً می نویسد که فیزیوتراپ کدام حرکات را بیشتر تأکید کند و یا از انجام کدام حرکات پرهیز نماید؛ در چنین شرایطی است که فیزیوتراپ می تواند بیشترین کمک را به بیمار بکند.
اگر موارد فوق به هر دلیلی رعایت نشود، نه بیمار، نه پزشک و نه فیزیوتراپ نباید توقع نمایند که فیزیوتراپی مؤثر واقع شود.
شرایط انجام فیزیوتراپی شانه
به علت وسعت کاری فیزیوتراپی، فردی که تحصیلات فیزیوتراپی دارد و کار شانه انجام می دهد، باید در این زمینه اطلاعات کافی داشته باشد، وبسیار ارزنده و برای بیمار مفید است که فیزیوتراپش با جراحش در ارتباط تنگاتنگ باشند و بدانند که هر کدام دقیقاً چه کاری برای بیمار انجام داده اند و دیگری باید چکار بکند.
قسمت عمده فیزیوتراپی شانه تمرینات ورزشی و حرکت درمانی است و بنابراین اولاً جراحان شانه بخصوص برای بیماران بعد از عمل، در درمانگاه یا مطب خود برخی از تمرینات را شخصاً به بیمار آموزش می دهند، ولی معمولاً جای فیزیوتراپی را نمی گیرد و فیزیوتراپی هم درخواست می کنند، و ثانیاً در مراکز فیزیوتراپی هم، معمولاً برای شانه دستگاهها و مدالیته های گرانقیمت مثل لیزر درمانی و … لازم نیست و فقط دلسوزی و پشتکار فیزیوتراپ به همراه همکاری کامل بیمار کلید حل معما است.
طول دوره فیزیوتراپی شانه
طول دوره فیزوتراپی بر حسب نوع بیماری، شرایط بیمار و میزان پیشرفت بهبودی او فرق دارد و ممکن است از یکی دو هفته تا بیشتر از یکسال متفاوت باشد. این زمان را پزشک با کمک فیزیوتراپ تعیین می کند. مثلاً در درمان سندرم ایمپینجمنت که در بالا تعریفش گفته شد، اگر بیمار با رعایت کردن به مدت حد اکثر 3 تا 6 ماه که دست خود را زیاد بالا نبرد و کمی داروی مسکن هم مصرف بکند و همزمان 10 یا 20 جلسه فیزیوتراپی هم بکند ولی بهبودی کافی حاصل نشود، نباید بیشتراز این فیزیوتراپی را ادامه داد و باید او را جراحی کرد. چون اگر کسی با این مقدار درمان غیر جراحی، درمان نشود، یا اصلاً به درمان غیر جراحی پاسخ نخواهد داد و یا اگر هم پاسخ بدهد کوتاه مدت خواهد بود و بیماریش خیلی زود عود و برگشت خواهد کرد و در هر دو صورت جراحی لازم است؛ و بنابراین برای جلوگیری از اتلاف وقت و هزینه این بیماران، برگرداندن سریعتر آنها به کار یا ورزش خود و ازبین بردن درد آنها نباید بیش از این فیزیوتراپی را کش داد و باید زودتر جراحی کرد. در بعضی موارد مثل ناپایداری چند جهتی شانه که شانه هر بار به یکطرف در می رود و همزمان شرایط خاصی مثل شلی بسیار شدید لیگامانی (مفصلی) هم وجود داشته باشد، باید حدود یکسال فیزیوتراپی کرد و اگر بهبودی کافی بدست نیامد، آنوقت جراحی لازم می شود.
منابع: وبلاگ دکتر نخعی، سایت دکتر عمادی
