ساییدگی مفصل که به آن آرتروز یا استئوآرتریت هم میگویند در واقع بیماری غضروف مفصل است. در ساییدگی یا آرتروز، غضروف مفصلی نازک و خراب میشود.

هر مفصل از دو استخوان تشکیل شده که در کنار یکدیگر قرار گرفته و نسبت به هم حرکت میکنند. برای تسهیل این حرکت و کاهش اصطکاک، محل تماس این دو استخوان باید صاف و لغزنده باشد و این وظیفه به عهده غضروف است. غضروف لایه ای نرم و ارتجاعی به رنگ سفید براق است که روی استخوان ها را در محلی که مفصل را تشکیل میدهند میپوشاند.

با افزایش سن و با شروع روند پیری، همانگونه که پوست چروکیده میشود و رنگ مو به سفیدی میگراید تغییراتی در غضروف مفصلی نیز اتفاق میفتد که مهمترین آنها نازک شدن لایه غضروفی و تغییر جنس غضروف است. غضروف دیگر آن شادابی و خاصیت ارتجاعی و کلفتی کافی برای محافظت از مفصل را ندارد و  نتیجه آن کاهش حرکت یا خشکی مفصل و درد مفصلی است.

ساییدگی مفصل روندی طبیعی است

همانطور که گفتیم این اتفاقات، قسمتی از روند طبیعی افزایش سن است ولی در افراد مختلف شدت و ضعف دارد. در بعضی افراد زودتر ایجاد شده و یا شدیدتر است و بعضی دیگر از افراد آن را کمتر تجربه میکنند. بعضی عوامل مانند وزن زیاد یا انجام کارهای بدنی خاص میتوانند این روند را تسریع کنند.

گاهی اوقات شدت این ناراحتی متناسب با سن بیمار نیست و تنها در این زمان است که میتوان به این روند نام بیماری را اطلاق کرد. این بیماری در زنان بیشتر از مردان دیده میشود. بعضی عوامل مانند شکستگی ها و یا عفونت ها و یا دیگر بیماریهای اسکلتال میتوانند ایجاد استئوآرتریت را سرعت دهند.

استئوآرتریت یکی از شایعترین علل درد اندام در انسان ها است و ممکن است زمینه خانوادگی داشته باشد. یکی از مفاصل مستعد استئوآرتریت مفصل ران یا هیپ است که ممکن است به علت نیروها و فشارهای زیادی باشد که به این مفصل وارد میشود.

علت ایجاد ساییدگی در مفصل ران چیست

مهمترین عللی که موجب بروز این بیماری میشوند عبارتند از

• دیسپلازی مفصل ران : در این بیماری مادرزادی که بیشتر در زتان دیده میشود حفره استابولوم گودی کافی را نداشته و نمیتواند بطور کامل در بالای سر استخوان ران قرار گرفته و آنرا بپوشاند. نتیجه اینست که انتقال و توزیع نیروی وزن در مفصل ران به درستی صورت نمیگیرد. به بعضی از قسمت های غضروف استابولوم فشار بیش از حد وارد میشود . در نتیجه تخریب و ساییدگی در مفصل  بوجود می آید.

• ایمپینجمنت : در این بیماری مادرزادی به علت تغییر شکل هایی که در شکل استخوان مفصل ران ایجاد شده است، سر و گردن استخوان ران در موقع حرکت کردن در داخل حفره استابولوم، به لبه آن گیر میکند و این روند در دراز مدت موجب وارد آمدن فشارهای زیاد به مفصل میشود. نتیجه آن بروز استئوآرتریت است.

• نکروز یا سیاه شدن سر استخوان ران : سر استخوان ران بدنبال نکروز و سیاه شدن بتدریج نرم شده و قدرت و سفتی خود را از دست میدهد. این استخوان نرم شده زیر فشار وزن تنه که در هنگام راه رفتن به آن وارد میشود بتدریج تغییر شکل میدهد. بدنبال این تغییر شکل، هماهنگی و یکنواختی که بین سر استخوان ران و حفره استابولوم وجود دارد از بین رفته و بر اثر سایش این دو استخوان بر روی هم، ساییدگی یا آرتروز مفصل ران بوجود میاید.

• بد جوش خوردن شکستگی های استابولوم یا سر استخوان ران : شکستگی های استابولوم و شکستگی های سر استخوان ران جزء دسته کلی به نام شکستگی های لگن هستند. بد جوش خوردن شکستگی های استابولوم و یا سر استخوان ران موجب میشود سطح صاف و یکنواخت بین حفره استابولوم و سر استخوان ران از بین برود و سایش این دو سطح ناهموار در بلند مدت موجب ساییدگی و بروز آرتروز در مفصل ران میگردد.

• آسیب به غضروف مفصل ران بدنبال ضربه : بدنبال ضربات شدیدی ( مانند سقوط از ارتفاع یا تصادف وسایل نقلیه) که به مفصل ران وارد میشود ممکن است حتی بدون اینکه شکستگی در مفصل ایجاد شده باشد غضروف سر استخوان ران یا غضروف حفره استابولوم آسیب ببیند. آسیب این غضروف سطح صاف و لغزند بین دو استخوان را از بین برده و بر اثر سایش مکرر سطوح مفصلی، در بلند مدت ساییدگی یا آرتروز ایجاد میشود.

• عفونت مفصل ران : عفونت های مفصل ران میتواند موجب از بین رفتن غضروف سر استخوان ران یا غضروف حفره استابولوم شود. با از بین رفتن غضروف مفصلی ساییدگی و آرتروز ایجاد میشود.

علائم آرتروز مفصل لگن یا ران

اولین علائم استئوآرتریت لگن احساس خشکی و ناراحتی گنگی در ناحیه کشاله ران و باسن و یا حتی ناحیه ران است. این مشکلات بخصوص در صبح وقتی بیمار از خواب بیدار میشود بیشتر است و ممکن است بتدریج در طول روز کمتر شود. بتدریج با شدت یافتن بیماری، این احساس بصورت درد در میاید. این درد در هنگام فعالیت های بدنی شدید تر شده و با کمی استراحت بهتر میشود. با شدیدتر شدن بیماری، درد دیگر حتی با استراحت هم خوب نشده و حرکت مفصل بشدت کم میشود به عبارت دیگر مفصل خشک میشود.

بتدریج ممکن است بیماری آنقدر شدید شود که لایه غضروفی کاملا از بین رفته و در سطح مفصل، استخوان روی استخوان حرکت کند. در این وضعیت حرکت مفصل بطور طاقت فرسایی دردناک بوده و توانایی خم و راست شدن ران و یا چرخش ران بشدت کم میشود. بیمار برای کاهش شدت درد مجبور میشود اندامش را کمتر حرکت بدهد و کمتر راه برود و همین امر موجب میشود بتدریج عضلات اطراف ران و باسن ضعیف شده که نتیجه آن ایجاد لنگش در حین راه رفتن است

در موارد پیشرفته ممکن است طول اندام تحتانی کاهش یابد.

منابع: ايران ارتوپد 1، ايران ارتوپد 2