زانوی ضربدری یکی از انواع تغییر شکل های زاویه دار زانو است که در آن ران ها به هم نزدیک می شوند و قوزک های داخلی از هم فاصله می گیرند و در نتیجه نمایی شبیه ضربدر در پا ایجاد می کنند.
علل ایجاد زانوی ضربدری
این حقیقت که در کودک تازه به راه افتاده در سنین بین ۲ تا ۶ سال ممکن است بطور فیزیولوژیکی زانوی ضربدری در کودکان تشخیص داده شود؛ که البته این وضعیت بصورت زودگذر و طبیعی است. از جمله عوامل بوجود آورنده برای این گروه سنی می توان به خصوصیت شل بودن لیگامت های آنها اشاره کرد که البته این وضعیت با درد و محدودیت عملکردی مواجه نیست با این وجود گاهی اوقات در بعضی از افراد تغییر شکل حفظ و توسعه و تا سن بلوغ ادامه پیدا کند که ممکن است عمل جراحی ضرورت پیدا کند. از جمله عوامل بوجود آورنده اینگونه تغییر شکل ها می توان به اختلالات ارثی یا ژنتیکی، بیماری های متابولیکی استخوان از قبیل نرمی استخوان یا کمبود ویتامین D، اختلاف در صفحه رشد استخوان های اندام تحتانی( افزایش رشد در قسمت داخلی صفحة رشد نسبت به قسمت خارجی) آسیب دیدگی های مینیسک ، کاهش زاویه بین سر و گردن استخوان ران با تنه، بی قوارگی اسکلت، عفونت، ضربات و چاقی اشاره کرد.
عوارض زانوی ضربدری
بوجود آمدن یک بدشکلی زشت در اندام تحتانی، کوفتگی و سفتی مفصل، به خطر افتادن کارکردهای عصبی- عروقی، دردهای قدامی زانو ، بی ثباتی در مفصل کشکی- رانی، تغییر پیدا کردن محور مکانیکی پا به خارج، وجود فشارهای پاتولوژیکی بر قسمت خارجی ران و درشت نئی، جابجا شدن مکانیزم اکستنسورهای زانو( عضلات چهار سر) به خارج، توقف رشد و یا اینکه رشد به سمت یک دوره انحطاطی هدایت می شود؛ که نتنها رشد فیزیکی متوقف می شود بلکه همچنین Hueter-volkman بر روی اپی فیزها اثر گذاشته و از رشد طبیعی آنها جلوگیری می کند.
بنابراین رشد در کندیل خارجی ران بکلی متوقف شده و در نتیجه شیار ران کم عمق شده و کشکک میل به کج شدن و دررفتگی خارجی پیدا می کند. در افراد مبتلا به عارضه زانوی ضربدری نوعی الگوی راه رفتن دورانی در آنها توسعه پیدا می کند. در این حالت فرد پاها را به خارج تاب می دهد تا بین اندام در حال حرکت و و عضو دیگر برخوردی صورت نگیرد؛ علاوه بر اینکه در حین راه رفتن فشارهای زیادی بر درشت نئی وارد می شود ممکن است سلامتی لیگامنت داخلی به خطر بیافتد و در نتیجه درد کانونی و شلی مفصل پیشرفت کند. این بیماران بطور مؤثر قادر به دویدن، دوچرخه سواری یا شرکت در فعالیت های ورزش با داشتن استعدادهای بالقوه نیستند؛ در اجتماع به انزوا کشیده می شوند و ممکن است مورد تمسخر دیگران قرار گیرند.
علائم زانوی ضربدری
هنگامی که کودک راست می ایستد ضربدری بودن زانوهایش را می توان به آسانی تشخیص داد. اگر زانوها باهم تماس داشته باشند و قوزک ها از هم دور شده باشند زانوی ضربدری وجود دارد علاوه بر این هریک از نشانه های زیر می تواند از علائم زانوی ضربدری باشد:
1. وجود درد در قسمت قدامی و داخلی زانو
2.تمایل کشکک ها به خارج و احتمال دررفتگی آنها
3.بیش از حد بودن زاویه زانو( زاویة والگوس زانو )
4.وجود نوعی الگوی راه رفتن دورانی هنگام گام برداشتن
منبع:دکتر بیدکی متخصص طب فیزیکی و توانبخشی تهران
