اگر تا کنون به علت درد زانو به پزشک مراجعه کرده اید و یا اگر در اطرافیان شما کسی با این مشخصات هست احتمالا نام آرتروسکوپی برای شما آشنا است. آرتروسکوپی چیست و در چه مواردی از آن استفاده میشود.
آرتروسکوپی یک درمان جراحی است که از دهه های پیش متداول شده و امروزه به توسط متخصصین ارتوپدی در موارد مختلفی از آن استفاده میشود. این روشی برای دیدن داخل مفصل است. Arthro به معنای مفصل و scopy به معنای دیدن است. در واقع یک آرتروسکوپ یک مفصل بین است. پزشک معالج با دیدن داخل مفصل میتواند بسیاری از بیماریهای آنرا تشخیص داده و میتواند اقدام به درمان جراحی بعضی از آنها از طریق آرتروسکوپ کند. در کل دنیا هر سال حدود چهار میلیون آرتروسکوپی زانو انجام میشود.
توضیح تکنیک آرتروسکوپی
مهمترین قسمت یک آرتروسکوپ یک لوله فلزی توخالی به اندازه تقریبی یک نی است ( منظور نی هایی است که برای نوشیدن مایعات از آنها استفاده میشود). در یک انتهای این لوله فلزی یک دوربین فیلمبرداری بسیار دقیق قرار گرفته است و در درون لوله تعداد زیادی عدسی وجود دارد. پزشک متخصص ارتوپد از طریق یک شکاف چند میلیمتری این لوله را از جلوی زانو وارد فضای مفصلی زانو کرده و سپس تصاویر تهیه شده توسط دوربین به یک مانیتور با وضوح بالا منتقل میشود تا پزشک معالج بتواند تصاویر داخل زانو را روی مانیتور ببیند.
یک منبع نور پرقدرت از طریق همان لوله نور کافی را برای دیدن داخل مفصل در اختیار میگذارد. از طریق یک شکاف دیگر در بالای زانو لوله باریک دیگری وارد زانو میشود تا از طریق آن مقداری مایعات به داخل زانو فرستاده شود. هدف از این کار یکی اینست که مایع کدر داخل زانو خارج شده و یک مایع شفاف و زلال جای آنرا بگیرد تا داخل زانو بهتر دیده شود و دلیل دیگر، افزایش حجم داخل مفصل است تا به این طریق اجزای مفصل بیشتر از هم فاصله گرفته و بهتر دیده شوند و فضا برای حرکت آرتروسکوپ در مفصل نیز مهیا شود.
پزشک معالج میتواند بسیاری از قسمت های داخل زانو را از طریق آرتروسکوپ ببیند و بیماری ها و ضایعات آنرا تشخیص دهد. پس یکی از کاربردهای این وسیله تشخیص بعضی از بیماری های زانو است. پزشک معالج ممکن است از طریق شکاف کوچک دیگری در جلوی زانو ابزارهای جراحی خاصی را به داخل مفصل فرستاده و از طریق آنها اقدام به درمان جراحی بعضی از ضایعات درون مفصلی کند. این وسایل بسیار متنوع هستند. بعضی از آنها مانند چاقو برای بریدن بکار برده میشوند. با بعضی دیگر که یک سر چرخنده دارد میتوان قسمت هایی از بافتهای داخل زانو را تراشید. میتوان از لیزر هم در حین آرتروسکوپی استفاده کرد. پس آرتروسکوپ کاربرد درمانی نیز دارد.
مراحل درمان با آرتروسکوپ
معمولا درمان آرتروسکوپی بصورت یک جراحی سرپایی است. به این منظور که بیمار مدت کوتاهی معمولا چند ساعت قبل از جراحی در بیمارستان بستری شده و بعد از آرتروسکوپی میتواند در همان روز از بیمارستان مرخص شود. مانند هر عمل جراحی دیگر بیمار باید به توسط متخصص بیهوشی تحت بیهوشی عمومی یا بیحس کمری یا بندرت بیحسی محلی قرار بگیرد. پس باید قبل از شروع عمل، بیمار حداقل بمدت هشت ساعت چیزی نخورده و نیاشامیده باشد. کل آرتروسکوپی ممکن است چیزی حدود نیم تا یک ساعت وقت ببرد. مواردی که میتوان از آرتروسکوپ در درمان آنها استفاده کرد عبارتند از :
- ترمیم یا خارج کردن قسمتی از منیسک پاره شده
- باز سازی لیگامان صلیبی جلویی ACL که پاره شده است.
- خارج کردن قسمت هایی از غضروف مفصلی که آسیب دیده است.
- خارج کردن تکه های غضروف یا استخوان که در درون مفصل زانو رها هستند.
- خارج کردن بافت سینوویال Synovial tissue که ملتهب و بیمار شده است.
اگر برای عمل جراحی، از بیهوشی عمومی استفاده نشده باشد بیمار هم میتواند از طریق مانیتور داخل زانویش را ببینید. در انتهای جراحی،شکاف های پوستی بخیه شده و پانسمان میشوند.
بازپروری بعد از انجام آرتروسکوپی زانو
بهبودی بعد از جراحی آرتروسکوپی بسیار سریعتر و راحتتر از دیگر جراحی های متداول است با این حال باید مراقبت هایی را بعد از جراحی رعایت کرد.
باید زانو را تا چند روز بعد از جراحی بالاتر از سطح قلب قرار داد پس بیمار باید دراز کشیده و اندام تحتانی را بالا نگه دارد.
استفاده از یخ برای سرد کردن زانو میتواند مفید باشد.
اطراف زانو پانسمان شده است و پزشک زمان تعویض پانسمان و اینکه بیمار چه موقع میتواند دوش بگیرد را تعیین میکند.
بعد از چند روز پزشک ارتوپد بیمار را مجدداً ویزیت کرده و زانو را معاینه میکند.
بیماران اغلب بعد از آرتروسکوپی باید تا مدتی از عصای زیر بغل استفاده کنند. مدت و نحوه استفاده را پزشک معالج تعیین میکند.
زمان استفاده از اتومبیل و رانندگی را هم پزشک معالج با در نظر گرفتن متغییر هایی مثل نوع بیماری زانو، شدت درد بیمار، نوع داروهای استفاده شده به توسط بیمار، توانایی بیمار در کنترل زانو و اینکه اتومبیل از دنده اتوماتیک استفاده میکند یا خیر تعیین میکند. معمولا بیماران میتوانند بعد از یک تا سه هفته رانندگی کنند. از داروهایی برای کاهش درد بعد از عمل استفاده میشود و ممکن است داروهایی برای کاهش احتمال لخته شدن خون برای بیمار تجویز شود.
یکی از مهمترین قسمت های بازپروری بعد از آرتروسکوپی تقویت عضلات اطراف زانو و بدست آوردن دامنه حرکات زانو است که با انجام نرمش های بخصوصی باید زیر نظر فیزیوتراپ انجام شود.
عوارض آرتروسکوپی زانو
در صورت بروز علائم زیر باید بیمار به پزشک معالج مراجعه کند : تب، لرز، قرمزی یا گرمای دائم در اطراف زانو، افزایش شدت درد زانو، تورم زیاد زانو و ایجاد درد یا تورم در عضلات پشت ساق
