آرتروز زانو
آرتروز زانو (KNEE OSTEOARTHRITIS) از عوامل شایع ایجاد زانو درد در افراد بالاتر از چهل سال است. آرتروز مفصل زانو، شایعترین بیماری تخریبی از میان مفاصل بدن می باشد. میزان ابتلا در خانمها نسبت به آقایان بیشتر است.آرتروز یک بیماری تخریبی در مفصل است که از آن به بیماری مفصلی پیشرونده یاد میشود. از این بیماری به نام‌های استئوآرتریت و استئوآرتروز نیز یاد می کنند. تخریب پیشرونده مفصل در جامعه ما به نام آرتروز معروف است. با توجه به اینکه بیماری با افزایش سن پیشرفت می‌کند به آرتریت پیری نیز معروف است. علاوه برسن، علل ژنتیکی و مزاجی، نوع شغل و حرفه، چاقی، عوامل هورمونی و نژاد نیز می تواند در بروز این بیماری دخیل باشند.
مهمترین نشانه آرتروز زانو
مهمترین مشخصه آرتروز، تخریب تدریجی غضروف مفصلی است. قسمت دو انتهای هر استخوان، از غضروف که بافتی است انعطاف پذیر ساخته شده‌است. با شروع بیماری آرتروز زانو، غضروف انتهای تحتانی استخوان فمور (ران) و غضروف قسمت فوقانی استخوان درشت‌نی به تدریج دچار تغییرات تخریبی(دژنراتیو) می‌گردد. به همین ترتیب درگیری و آسیب غضروف کشکک به آرتروز این ناحیه منجر میشود. بنابراین آرتروز مفصل زانو در دو ناحیه تیبیوفمورال (مفصلی که بین استخوان ران و ساق ایجاد میشود) و مفصل کشککی- رانی می‌تواند ایجاد شود. علت اصلی تخریب غضروف در بیماری آرتروز، عدم وجود عروق خونی جهت تغذیه این ناحیه میباشد و از طرفی غضروف مفصلی فاقد عصب است و به هنگام آسیب دردی حس نمی شود که همین مسئله زمینه تخریب بیشتر را فراهم می کند. البته تغذیه غضروف از طریق غشاء سینوویوم و حرکات مفصل انجام میشود.
عوامل زمینه ساز از نظر طب کلاسیک
عواملی که روند آرتروز زانو را تسهیل می کنند عبارتند از:
1- ضربه
2- پارگی عناصر مفصل زانو (مثلا منیسک ها، رباط ها و کپسول مفصلی)
3- بیماری کندرومالاسی کشکک (نرم شدن غضروف زیر کشکک) و موارد در رفتگی مکرر آن
4- شکستگی های درون مفصلی و در رفتگی ها
5- وجود بیماری‌های مفصلی (همانند آرتریت روماتوئید یا بیماری عفونی در مفصل و…)
6- تغییر شکل ها (دفورمیتی ها)ی مفصل زانو که عبارتنداز:
پای ضربدری ، پای پرانتزی ، خم شدن مفصل زانو
حرکت بیش از اندازه مفصل به سمت عقب یا عقب زدگی زانو(هیپراکستنشن زانو)
7- عدم کنترل فعالیت‌های روزمره که منجر به استرس بیش از اندازه به ناحیه زانو می‌گردد(مواردی چون چهار زانو نشستن، دو زانو نشستن، توالت طولانی مدت غیر فرنگی و بالا و پایین رفتن از پله‌ها به دفعات متوالی به خصوص پله‌هایی که شیب تند دارند)
8- شغل و حرفه‌ای که باعث فشار بیش ازحد به زانو میشود به ویژه افرادی که در طول فعالیت های کاری سخت، هیچگونه استراحتی به مفاصل جهت ترمیم و احیای مجدد نمی‌دهند.
9- چاقی
10- عوامل ژنتیکی
11- بیماری استئوکندریت دیسکان
12- کیست منیسک
13- منیسک دیسکی شکل
14- بی ثباتی زانو به علت شلی رباط ها
مهمترین مشخصه آرتروز، تخریب تدریجی غضروف مفصلی است. قسمت دو انتهای هر استخوان، از غضروف که بافتی است انعطاف پذیر ساخته شده‌است. با شروع بیماری آرتروز زانو، غضروف انتهای تحتانی استخوان فمور(ران) و غضروف قسمت فوقانی استخوان درشت‌نی به تدریج دچار تغییرات تخریبی(دژنراتیو) می‌گردد. به همین ترتیب درگیری و آسیب غضروف کشکک به آرتروز این ناحیه منجر میشود.
علایم و نشانه‌ها
علایم و نشانه های آرتروز زانو ممکن است در ارتباط با موارد زیر باشد:
– درد که با پیشرفت بیماری ایجاد می شود
– تغییر وضعیت عناصر مفصلی همانند التهاب تاندون‌ها و بورس‌ها، ضخیم شدن غشاء سینوویال و درگیرشدن استخوان‌های زیر غضروف که از عوامل مهم ایجاد درد مفصل زانو می باشند.
– خشکی مفصلی
– کاهش دامنه حرکتی مفصل که در مراحل پیشرفته بیماری ایجاد میشود.
– ضعف و آتروفی عضلات اطراف مفصل که در موارد کاهش دامنه حرکتی بوجود می‌آید.
– گاها وجود کریپتاسیون در حرکات مفصل
– گاهی تجمع مایع در مفصل(JOINT EFUSION) دیده میشود. وجود افیوژن در مفصل، مگر پس از فعالیت زیاد بعید است.
– دگر ریختی یا تغییر شکل در مفصل که در ارتباط با آرتروز زانو بیشتر به صورت پای پرانتزی (GENU VARUM) است.
– احتمال ایجاد کیست در ناحیه پشت مفصل که به کیست بیکر(BAKER CYST) معروف است.
درمان در طب کلاسیک
درمان آرتروز زانو با توجه به مشکل بیمار می تواند درارتباط با موارد زیر باشد:
1- درمان دارویی طبق نظر پزشک متخصص مربوطه
2- کاهش وزن در صورت وجود چاقی
3- کنترل فعالیت‌های روزمره (پرهیز از چهار زانو نشستن، پرهیز از دو زانو نشستن، کاهش شیب پله‌های منزل، بالا و پایین رفتن از پله‌ها به صورت یک پله – یک پله که مستلزم صبر و حوصله میباشد، پرهیز از وضعیت‌های ثابت که زانو در یک حالت به مدت طولانی قرار می‌گیرد و در نهایت عدم انجام حرکات جهشی- چرخشی و تند)
4- تقویت عضلات اطراف مفصل زانو. با تقویت عضلات میزان فشار روی مفاصل کاهش می‌یابد که نوع تمرین و شدت آن از طریق فیزیوتراپیست تنظیم میشود.
5- تحرک مفصل به صورت کنترل شده. با توجه به اینکه غضروف فاقد عروق خونی است، حرکات طبیعی نقش بسزایی در تغذیه غضروف دارد.
6- حرکات و فعالیت هایی که باعث تشدید درد می‌شوند حتماً ترک شود.
7- تنظیم یک برنامه درمانی برای بیمار توسط فیزیوتراپیست به خصوص در مواردی که بیماری شدت یافته و احتمال زمین گیر شدن وجود دارد. بهتر است در موارد شدید بیماری تنظیم برنامه درمانی در ارتباط با محیط فرد صورت گیرد، مسائلی از قبیل استفاده از تخت، تنظیم ارتفاع تخت با توجه به قد فرد و به ویژه آموزش استفاده از وسایل کمکی همانند عصا و واکر. مثلا تنظیم ارتفاع واکر با توجه به قد فرد در بسیاری از موارد، راه رفتن بیمار را تسهیل می کند.
8- استفاده از زانوبند و وسایل کمکی طبق نظر متخصص مربوطه یا مشاوره با فیزیوتراپیست.
9- آب درمانی(هیدروتراپی)
10 -برنامه تمرینات هوازی
11- درمان با عمل جراحی. زمانیکه درد و مشکلات مفصل خیلی شدید است، عمل جراحی طبق نظر پزشک متخصص جراحی ارتوپد ضرورت می‌یابد.
از نظر طب سنتی
عامل این بیماری استفاده کردن از غذاها و دواهای شیمیایی و افراط در تحرک بخصوص فشار بر مفاصل و زانو میباشد، بین مفصلها ماده ای ژله ای مانند در انسان میباشد که این ژل حالت لغزندگی دارد و موجب هر چه راحتتر خم و راست شدن مفصل میباشد که متأسفانه با استفاده از روغنهای نباتی مایع و جامد این ژل اثر خود را از دست میدهد. در این بیماری خم و راست شدن مفاصل سخت میشود و دردی شدید متوجه بیمار می گردد و در گاهی از اوقات همراه با ورم میباشد. بیماری آرتروز شروعی تدریجی و سیری پیشرونده دارد و سال به سال شدیدتر می شود. اولین علامت آرتروز، درد مفصل است. این درد با فعالیت بدنی بدتر شده و با استراحت بهتر می شود. هنگام بیدار شدن از خواب ، بیمار احساس می کند مفاصل او سفت شده اند و پس از 5 تا 10 دقیقه این حالت از میان می رود. با پیشرفت بیماری آرتروز، به مرور زمان دامنه حرکات مفصل گرفتار کم و کمتر می شود و ممکن است مفصل خشک و بی حرکت شود. گاهی مایع در مفصل مبتلا به آرتروز تجمع پیدا می کند. آرتروز ستون فقرات ممکن است به نخاع یا اعصاب نخاعی فشار وارد کند و مشکلاتی را برای بیمار به وجود آورد.
درمان پیشنهادی آرتروز
1- اصلاح مزاج و تنظیم تغذیه تحت نظر یک پزشک طب سنتی داشته باشید
2- شربت عرق کاسنی و عسل روزی 1 لیوان میل شود
3- اسپند روزی 1 قاشق چایخوری با آب میل شود
4- صبحانه مفصل و شام سر شب و نهار نصفه میل شود
5- حجامت عام و تکرار آن دو هفته بعد
6- دمکرده گل گاوزبان شبی یک لیوان میل شود
7- نرمش و پیاده روی روزی 1 ساعت
8- دمکرده رازیانه روزی 1 لیوان میل شود در خانمها
9- ماساژ موضع درد، با روغن بادام تلخ روزی 3 مرتبه
منبع:کلینیک امید
